SŁOWACKIE PEREŁKI
Białe bluzki, krochmalone koszule, czerwone wstążki we włosach i wirujące spódnice. Przypadkiem znalazłam się w tętniącej życiem, kolorami i muzyką XIX-wiecznej słowackiej wsi. Skansen Vychylovka to rekonstrukcja krajobrazu i środowiska naturalnego wraz z prezentacją architektury ludowej i stylu życia oraz kultury ludu mieszkającego w regionie Kysuce w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku.
Ta obecnie największa etnograficzna ekspozycja na terenie Słowacji powstała na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Skansen znajduje się w dolinie Chmura, na terenach należących do miejscowości Nová Bystrica, ponad 20 km na południowy wschód od Čadcy i stanowi część chronionego Parku Krajobrazowego Kysuce.
Muzeum Wsi Kysuckiej stworzono, by uratować najwartościowsze obiekty architektury ludowej z miejscowości, które zostały zatopione w wyniku budowy zapory wodnej niedaleko Novej Bystricy. W tym celu do Muzeum Wsi Kysuckiej przeniesiono domy mieszkalne, budynki gospodarcze, sakralne i techniczne z kilku miejscowości i wsi.
Przechadzałam się po rozległym terenie idyllicznego skansenu, umiejscowionego w otoczeniu malowniczej przyrody, i przyglądałam się różnego rodzaju drewnianych chatom oraz budynkom wiejskim charakterystycznym dla tego regionu. Zgromadzono tutaj 34 obiekty, m.in. dom mieszkalny U Rybov z Riečnicy, gospodarstwo U Hruškuliaka, tartak, cmentarz z żelaznymi krzyżami czy dom wójta Adama Poništa z Riečnicy.
Miałam wrażenie, że czas się zatrzymał. Spodziewałam się błogiej ciszy i śpiewu ptaków w smutnej, opustoszałej wiosce, a tymczasem w panował tu gwar i radosny rozgardiasz, rozbrzmiewała ludowa muzyka, trwały tańce zespołów folklorystycznych. Dzieci i młodzież ubrane były w stroje ludowe.
Można było spróbować tradycyjnych potraw kysuckiej kuchni, jak również przyjrzeć się pracy dawnych rzemieślników. Moją uwagę zwróciły zachowane w doskonałym stanie obiekty, nazywane cholwarkami (cholvárky), przeznaczone dla pasterzy, oraz piękna biała kaplica Marii Panny Różańcowej z miejscowości Zborov nad Bystricou.
Bezcennym zabytkiem, który zwiedziłam, był również najstarszy dom mieszkalny z 1806 roku z Oščadnicy oraz gospoda ze wsi Korňa. Oglądając stary drewniany młyn, nagle usłyszałam świst lokomotywy parowej.
Zdziwiłam się bardzo, gdyż takie pociągi nie są już użytkowane. Co zatem robi parowóz w środku lasu? – pomyślałam. Wybiegłam na zewnątrz i ze zdumienia przetarłam oczy. W niedalekiej odległości przede mną między drzewami przetoczyła się sapiąca i buchająca parą stara lokomotywa z 1915 roku, która jest zachowaną i starannie odrestaurowaną częścią dawnej kysucko-orawskiej wąskotorowej kolejki leśnej, służącej do zwózki drewna.
Dawniej trasa kolejki obejmowała ponad 110 km torów, z czego 61 km tworzyło główną trasę, a resztę stanowiły bocznice. Niestety, użytkowanie kolejki zakończono pod koniec 1971 roku, a tory zdemontowano. Pozostawiono jedynie 8 km trasy z cennym systemem zwrotnic, jednym z dwóch w zachowanych do dziś w Europie. Obecnie przez skansen przebiega odnowiony kilkukilometrowy odcinek, po którym kursuje zabytkowa leśna kolejka wąskotorowa, wykorzystywana jako atrakcja turystyczna.
Vychylovka to fascynujące i niecodzienne miejsce, esencja słowackiego folkloru z zabytkową kolejką wąskotorową, która jest unikatowym zabytkiem techniki o znaczeniu ogólnoświatowym. Już teraz serdecznie zapraszam na wszelkie atrakcje oferowane w tym uroczym, pełnym historii i tradycji miejscu, a zwłaszcza na odbywające się w maju pokazy folklorystyczne i festiwal muzyki ludowej.
Magdalena Zawistowska-Olszewska
zdjęcia: autorka
