post-title Polska droga do odzyskania niepodległości

Polska droga do odzyskania niepodległości

Polska droga do odzyskania niepodległości

Jedenastego listopada 1918 r. Polska „wybuchła”. W ten sposób bohaterowie i świadkowie wydarzeń, które miały miejsce 100 lat temu, zdefiniowali odzyskanie niepodległości przez nasz kraj po 123 latach jego nieistnienia. Mieli na myśli oczywiście silne poczucie tożsamości narodowej na długiej drodze Polaków ku wolności.

Rozbiory Polski pomiędzy Prusy, Rosję i Austrię pod koniec XVIII wieku nigdy nie zostały zaaprobowane przez Polaków. Zrodziły w nich bunt i protest przeciwko tej sytuacji i okolicznościom, które stały u jej podstaw. Społeczeństwo polskie charakteryzowało się zasadniczo dwoma postawami wobec rozbiorów i okupantów.

Z jednej strony były to próby ochrony tożsamości narodowej, z drugiej ciągłe starania i walki o odzyskanie wolności. Nastąpił czas powstań narodowych przeciwko agresorom i pozytywistycznej pracy organicznej, skierowanej na tworzenie nowoczesnego społeczeństwa polskiego, działań, w które zaangażowani byli przedstawiciele wszystkich środowisk, wyznań i narodów Rzeczypospolitej.

Warto przy tym dodać, iż polskim ruchom niepodległościowym towarzyszyła ciągła sympatia europejskiej opinii publicznej i liczne akty solidarności. Wystarczy przypomnieć falę entuzjazmu we Francji, Belgii, Niemczech, państwach włoskich i na Węgrzech wobec weteranów powstania listopadowego, którzy znaleźli się na uchodźstwie. W swoich wysiłkach na rzecz zjednoczenia Niemiec i Włoch niemieccy i włoscy patrioci brali za przykład Polaków.

Zjawisko to powtórzyło się 150 lat później, kiedy to z inspiracji, doświadczeń i osiągnięć „Solidarności” korzystały narody Europy Środkowo-Wschodniej za żelazną kurtyną. Znakomici artyści Europy Zachodniej poświęcali swoje prace Polsce i Polakom, a powstańcze walki były udziałem wielu obcokrajowców po stronie polskiej.

Działalność patriotyczna Polaków w XIX w. była brutalnie tłumiona przez zaborców i okupantów – Rosję, Niemcy i Austrię – zmuszając tysiące Polaków do emigracji. Emigranci odegrali ważną rolę strażników pamięci z jednej strony, a z drugiej twórców przyszłości narodu. Za granicą, między Genewą a Paryżem, zrodziły się nowoczesne polskie partie polityczne. Tam też zostali ukształtowani ich liderzy (Roman Dmowski, Józef Piłsudski), którzy następnie odegrali kluczową rolę w budowie nowego państwa polskiego, które odrodziło się 11 listopada 1918 roku.

Sprzyjające warunki geopolityczne dla narodu polskiego pojawiły się wraz z wybuchem I wojny światowej, w wyniku nagromadzonych przez lata konfliktów pomiędzy zaborcami Polski. Na tę chwilę Polacy byli dobrze przygotowani. Stworzyli dobrze zorganizowaną sieć niezbędnych więzi politycznych, wyrażających się w działalności partii politycznych i organizacji, w tym wojskowych, skierowanych na budowę świadomości nowej klasy, zdolnej przejąć władzę w odrodzonej Polsce.

Kilkanaście polskich formacji wojskowych, cieszących się pewną autonomią, walczyło na frontach I wojny światowej. Deklaracje polityczne byłych zaborców, obiecujących w tymże czasie różne formy częściowego przywrócenia niepodległości Polski, nie zostały uznane przez polski naród – postrzegano je raczej jako chęć pozyskania „mięsa armatniego”. W każdym jednak razie stanowiły one ważne fakty polityczne, które można było wykorzystać w bardziej sprzyjającej sytuacji geopolitycznej.  Stan taki nastąpił wraz z upadkiem imperium Romanowów, klęską militarną Niemiec i rozpadem monarchii Austro-Węgierskiej.

W świadomości większości Polaków pod koniec 1918 r. główna rola i pozycja polityczna w nowym państwie musiała przypaść Józefowi Piłsudskiemu, charyzmatycznemu politykowi, uosabiającemu nadzwyczajne zdolności organizacyjne i wojskowe oraz niespotykany u innych instynkt polityczny. Przekazanie w Warszawie władzy w jego ręce w dniu 11 listopada 1918 r. oznaczało początek odrodzenia państwa polskiego po 123 latach niewoli. Państwo to zostało natychmiast zmuszone do obrony swojego terytorium na kilku frontach, głównie przeciwko Niemcom i bolszewickiej Rosji. Wielkie zwycięstwo Polaków nad bolszewikami (sowiecką Rosją) w 1920 roku zatrzymało pochód tzw. światowej rewolucji na Zachód.

Po 1939 roku, podczas okupacji niemieckiej i sowieckiej, obchody rocznicowe 11 listopada były zakazane pod karą zsyłki do obozu lub gułagu. Świętowanie tej rocznica było nadal zabronione, a znaczenie święta zniekształcone również w okresie komunistycznej Polski po 1945 roku. Naród jednak nigdy o 11 listopada nie zapomniał, przypominając tę datę w komunistycznej rzeczywistości w sposób spontaniczny, podobnie jak w okresie zaborów. W okresie PRL data ta stała się symbolem realizacji radosnego snu Polaków o niepodległości i suwerenności.

Narodowy Dzień Niepodległości, obchodzony 11 listopada, przywrócony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w lutym 1989 roku, na początku historycznego punktu zwrotnego w Polsce i w Europie, jest dziś wyrazem ciągłości historycznej narodu i państwa polskiego, a także wyrazem szacunku dla patriotycznej działalności ich przodków.

Krzysztof Strzałka
Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Słowackiej

MP 100 Lat 10/2018