Marzec to miesiąc, który wielu kojarzy się z Dniem Kobiet i nadejściem wiosny. Jednak to także czas, gdy przypominamy sobie o ważnych i często bolesnych rocznicach. Jedną z nich jest 24 marca – Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
To dzień, który skłania do refleksji nad bohaterstwem i poświęceniem tych, którzy ryzykowali życie, by ocalić innych. Przypomina o tych, którzy mimo grożącej im śmierci wybrali człowieczeństwo.
Czy dzisiaj ludzie postąpiliby podobnie jak bohaterowie sprzed 80 lat? Bohaterstwo w czasach terroru wymagało niezwykłej odwagi i poświęcenia. W okupowanej przez Niemców Polsce ludzie ryzykowali życie, by ratować swoich żydowskich sąsiadów i przyjaciół, a czasem nawet zupełnie obcych.
Ich historia zasługuje na pamięć i szacunek, dlatego 24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką upamiętniając bohaterstwo tych, którzy narażali życie, aby ocalić żydowskich współobywateli. Święto to zostało ustanowione w 2018 r. na pamiątkę tragicznych wydarzeń z 24 marca 1944 r., gdy w Markowej na Podkarpaciu niemieccy okupanci zamordowali rodzinę Ulmów (Józefa, jego ciężarną żonę Wiktorię i ich sześcioro małoletnich dzieci) oraz ośmioro ukrywanych przez nich Żydów (MP 1/2024).
Tegoroczne obchody tego dnia w kontekście 80. rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, które miało miejsce 27 stycznia 1945 r., nabierają szczególnego znaczenia.
Auschwitz-Birkenau to jedno z najważniejszych miejsc pamięci o Holokauście, gdzie życie straciło ok. miliona Żydów. Upamiętniające wyzwolenie obozu uroczystości, które odbyły się w styczniu, przypomniały światu o bestialstwie nazistowskich zbrodni oraz o bohaterach, którzy w obliczu terroru wykazali się niezłomną odwagą, męstwem, współczuciem i solidarnością.
Blisko 7 tysięcy Polaków uhonorowanych zostało przez Instytut Yad Vashem za uratowanie życia Żydom, a to tylko część bohaterów. Tysiące innych pozostało anonimowych, a ich nazwisk nie sposób już ustalić. Nadchodząca 80. rocznica zakończenia II wojny światowej, przypadająca na maj 2025 r., stanowi kolejną okazję do refleksji nad losem ludzi, którzy przeciwstawili się nazistowskiemu reżimowi zarówno w walce, jak i w codziennym życiu, ratując swoich sąsiadów, przyjaciół i obcych. Polacy, którzy pomagali Żydom, narażali nie tylko siebie, ale także całe swoje rodziny, co czyni ich postawę jeszcze bardziej heroiczną.
Pamięć o tamtych wydarzeniach jest dziś szczególnie istotna, gdyż stanowi przestrogę przed nienawiścią, totalitaryzmem i antysemityzmem. Obchody Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów, a także 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz oraz zbliżająca się rocznica zakończenia II wojny światowej tworzą spójną narrację o odpowiedzialności za historię i obowiązku jej przekazywania przyszłym pokoleniom.
Współczesny świat mimo upływu dekad nadal stawia ludzi przed trudnymi moralnie wyborami. Kryzysy humanitarne, wojny i prześladowania religijne pokazują, że solidarność i odwaga w obliczu zła są wciąż aktualnymi wartościami. W obliczu wojen na Ukrainie czy na Bliskim Wschodzie, a także kryzysów uchodźczych, wielu odważnych nadal pomaga innym, narażając własne bezpieczeństwo. Historia nieustannie wystawia nas na próbę, przypominając, że człowieczeństwo zawsze wymaga odwagi.
Magdalena Zawistowska-Olszewska
