SOS czyli Sympatycznie o Słowacji
O współpracy w Europie Środkowej, zwłaszcza między państwami Grupy Wyszehradzkiej, powiedziano już wiele. Na poziomie politycznym często bywa ona trudna i pełna napięć. Ale zupełnie inaczej wygląda na płaszczyźnie lokalnej – tam, gdzie inicjatywę biorą w swoje ręce samorządy, instytucje kultury czy młodzi innowatorzy. Właśnie tam widać, że region może naprawdę działać razem.
Po latach wracają autobusy. Słowacja i Węgry znów bliżej siebie
Po ponad dwóch dekadach znów można bezpośrednio dojechać autobusem z południowej Słowacji na północ Węgier. Nowe połączenia łączą miasta słowackie Lučenec i Rimavská Sobota z węgierskimi Salgótarján i Cered. Wcześniej pasażerowie, chcąc kontynuować podróż, musieli przekraczać granicę pieszo. Teraz mogą to zrobić wygodnie – bez przesiadek.
To długo wyczekiwane połączenie ułatwi mieszkańcom codzienne dojazdy do pracy i szkoły, a turystom odkrywanie mniej znanych zakątków obu krajów. Za jego uruchomieniem stoi wspólna inicjatywa samorządów i przewoźników po obu stronach granicy.
– Pomimo że granica z Węgrami formalnie zniknęła w 2004 r., przez lata zrobiono bardzo niewiele, by ułatwić kontakty gospodarcze i międzyludzkie oraz rozwój turystyki – zauważył Ondrej Lunter, przewodniczący BBSK, podczas inauguracji nowych połączeń.
To dopiero początek. Wkrótce ma ruszyć autobus z Lučenca do Budapesztu, a w planach są również połączenia kolejowe.
Nagroda Earth Prize dla nastolatków ze Słowacji i Czech
Zanieczyszczenie wody antybiotykami i odpornymi bakteriami to globalne wyzwanie. Do tej pory skuteczne usuwanie tych substancji było trudne, kosztowne i mało efektywne. Dwoje nastolatków z Europy Środkowej znalazło jednak sposób, by to zmienić.
Dziewiętnastoletnia Słowaczka Anna Podmanická i osiemnastoletni Czech Tomáš Čermák wspólnie opracowali system oczyszczania wody, który nazwali PURA. Otrzymali za niego prestiżową nagrodę Earth Prize 2025 – jedno z najważniejszych wyróżnień dla młodych ludzi działających na rzecz planety.
Ich wynalazek łączy dwa podejścia: Tomáš opracował metodę wykorzystującą zimną plazmę do niszczenia bakterii i antybiotyków, Anna – technikę fotokatalizy, w której światło inicjuje reakcje rozkładające zanieczyszczenia organiczne. Wspólnie stworzyli system, który używa zarówno światła, jak i plazmy do usuwania zanieczyszczeń z wody.
Na razie powstały dwa prototypy przeznaczone do użytku domowego. Twórcy mają jednak ambitne plany – chcą, by ich technologia trafiła do oczyszczalni ścieków i mogła być wykorzystana na większą skalę.
Sztuka bez granic. Polsko-słowacka wymiana
Choć Polacy i Słowacy są bliskimi sąsiadami, to wciąż wiedzą zaskakująco mało o swojej współczesnej kulturze i sztuce. To właśnie ma zmienić artystyczna wymiana między Galerią BWA w Bielsku-Białej a Galerią Orawską w Dolnym Kubinie.
W Dolnym Kubinie można oglądać wystawę „Współczesne malarstwo polskie” z kolekcji bielskiej Galerii BWA, zaś w Bielsku-Białej swoje zbiory prezentuje Galeria Orawska.
Na wystawie w Dolnym Kubinie prezentowanych jest prawie 60 obrazów, powstałych w latach 2006 – 2020. Tworzą one spójną opowieść o współczesnej wrażliwości, codzienności i kulturze. Wśród nich znalazł się również obraz „Na Orawie”, autorstwa zmarłego niedawno Józefa Krzempka, który powstał podczas jednej z jego artystycznych podróży po regionie.
– Artyści podejmują tematy takie jak stereotypy płciowe, religia, relacje człowieka z naturą i zwierzętami. Z humorem i empatią pokazują codzienne wybory, rytuały i sposoby spędzania wolnego czasu – mówi kuratorka wystawy Agata Smalcerz.
Wystawę w Dolnym Kubinie można oglądać do 15 czerwca.
Aleksandra Pyka
