SŁOWACKIE PEREŁKI
W niewielkiej wsi Brodzany, położonej w dorzeczu rzeki Nitra, znajduje się renesansowy dwór z XVII wieku, który był niegdyś ośrodkiem rosyjskiej sztuki i kultury na Słowacji. Miejsce, choć mało znane, przyciąga ciekawą historią, w której romanse i intrygi przeplatają się z nazwiskiem jednego z największych rosyjskich poetów.
Pierwsze wzmianki o dworku pochodzą z 1377 roku. Kilka wieków później został on przebudowany przez barona Gustawa Friesenhofa, który ożenił się z Aleksandrą Gonczarową, szwagierką nieżyjącego już wówczas Aleksandra Puszkina. Pikanterii temu miejscu dodaje fakt, iż mieszkająca w Brodzanach szwagierka Puszkina była jednocześnie jego kochanką.
Aleksander Puszkin to bez wątpienia jeden z najwybitniejszych przedstawicieli romantyzmu rosyjskiego. Od 1831 r. aż do śmierci poeta mieszkał w Petersburgu i właśnie tam powstały jego najbardziej znane dzieła – „Eugeniusz Oniegin”, „Dama pikowa” czy „Córka kapitana”.
Poeta poślubił Natalię Gonczarową. Kochał się podobno w niej sam cesarz Mikołaj I, jak również francuski emigrant Georges d’Anthès Dantes, od którego kuli w pojedynku na pistolety Puszkin zginął, mając zaledwie 37 lat. Pisarz prowadził hedonistyczne życie, pełne uciech cielesnych.
Jedną z jego kochanek (podobno 113. z rzędu) była najmłodsza siostra jego żony, Aleksandra, nazywana Azińką. Rosyjska historiografia długo milczała na temat tego płomiennego romansu, gdyż Puszkina uważano za najwyższyautorytet moralny i ikonę kultury rosyjskiej. Jednakże prawda, którą znała służba oraz bliski przyjaciel Puszkina Piotr Żukowski, była inna.
Sam poeta w swoich sekretnych zapiskach nazywa rzeczy po imieniu, nie chowając się za parawanem pruderii: „Przyszła do mnie już zakochana w moich wierszach i we mnie. Oddała mi się, zanim zdążyłem ją kokietować”. O tymrękopisie świat dowiedział się dopiero ćwierć wieku temu, a wydane w Rosji „Dzienniki. Sekretne zapiski Aleksandra Puszkina z lat 1836-1837” szybko stały się bestsellerem.
Po śmierci Puszkina Aleksandra Gonczarowa zamieszkała w Brodzanach i poślubiła rosyjskiego dyplomatę Gustawa Friesenhofa, rodząc mu córkę Natalię (Natalia Oldenburg), która spędziła tu całe swoje życie. Brodzany odwiedziła także żona Puszkina oraz d’Anthès Dantes, który pozbawił życia pisarza, a który był mężem drugiej siostry jego żony.
Od roku 1979 w pałacu znajduje się Słowackie Muzeum Aleksandra Siergiejewicza Puszkina. Przechadzałam się po salach i korytarzach, oglądając pozostałości po dawnych właścicielach. Moją uwagę zwrócił piękny portret Aleksandry. Szkoda, że Azińka spaliła swoją korespondencję z Puszkinem. Szkoda też, że nie odnaleziono pierścienia, który pisarz ofiarował kochance.
Dwór opustoszał po II wojnie światowej. Przez długi czas znajdował się tu skład nawozów sztucznych oraz prowizoryczne mieszkania dla młodych rodzin. Prawie cała biblioteka z wyjątkowymi dziełami literatury została spalona. Podobny los spotkał perskie dywany. Resztę majątku rozkradziono lub sprzedano. Muzeum udało się odzyskać część wyposażenia, m.in. wielki samowar, obrazy, meble czy albumy rodzinne. Ciekawostką są także zielniki, prezentujące rośliny zbierane przed ponad stu laty w różnych miejscach Europy i Azji.
Warto pospacerować po romantycznym parku, otaczającym dwór, gdzie wśród wodnych kaskad i małego jeziorka stoi pomnik Puszkina oraz innych znanych pisarzy słowackich i rosyjskich.
Klasyk i wybitny reformator literatury Aleksander Puszkin nigdy nie był we dworze w Brodzanach, ale to właśnie jego nazwisko przyciąga w to miejsce co roku setki turystów i miłośników jego literatury. Dlatego warto tu zajrzeć.
Magdalena Zawistowska-Olszewska
zdjęcia: autorka
